شب ادراری چیست؟
شب ادراری کودکان به معنای خالی شدن مکرر و خود به خود ادرار، هنگام خواب در کودکان پنج ساله و یا بیشتر است. این بیماری 5 تا 7 میلیون کودک در ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می دهد.
به ندرت دلیل این بیماری به مشکل پزشکی، روانشناختی یا رفتاری ثانویه برمی گردد. اما علت آن معمولاً با در نظر گرفتن مدت زمان شب ادراری کودکان، معاینه فیزیکی و به دنبال آن آزمایش ادرار قابل تشخیص است. معمولا در شب ادراری کودکان، تصویربرداری و اورودینامیک (نوار مثانه) نیازی نیست مگر اینکه به دستور پزشک انجام شود.
تقریباً همیشه با گذشت زمان شب ادراری اولیه خود به خود از بین می رود. درمان شب ادراری باید کمی دیرتر شروع شود تا کودک قادر به رعایت برنامه درمانی باشد. برای کودکان زیر هفت سال به ندرت دارو تجویز می شود. هم چنین ممکن است ماه ها طول بکشد تا یک برنامه درمانی موفقیت آمیز باشد.
شب ادراری کودکان ممکن است (اولیه و یا ثانویه) همراه با علائم یا بدون هیچ گونه علائمی باشند. کودکان مبتلا به شب ادراری اولیه تک علامتی هستند و در مجاری ادراری علائم دیگری به جز شب ادراری ندارند و سابقه اختلال عملکرد مثانه هم در آن ها وجود ندارد.
توصیه های کلیدی برای شب ادراری کودکان
1- درمان شب ادراری اولیه با آموزش کودک و والدین در مورد این بیماری آغاز می شود. قبل از درمان شب ادراری اولیه، علائم روزانه کودک باید به طور کامل شناسایی و کنترل شوند. و در صورت شناسایی، علل ثانویه نیز باید به طور مناسب درمان شوند.
2- اگر شرایط برای کودک آزاردهنده نباشد، نیازی به درمان نیست. اما با این حال، والدین باید در مورد سلامت جسمی و عاطفی فرزند خود مطمئن شوند و مراقب نوع رفتار خود با کودک باشند و از او حمایت کنند.
3- آگاه کردن کودکان در این زمینه بسیار موثر است. زمانی که شب ادراری در 14 شب متوالی اتفاق می افتد، آموزش و تکرار یک سری مسائل به کودک (در ادامه به آن ها می پردازیم)، ضروری است.
فعالیت های سرگرم کننده ساده برای یادگیری کودکان در خانه
انواع شب ادراری کودکان
شب ادراری اولیه (80 درصد موارد): عدم کنترل ادرار از بدو تولد (در اثر اختلاف بین ظرفیت مثانه و تولید ادرار شبانه).
شب ادراری ثانویه (20 درصد موارد): شروع شب ادراری مدت زمانی (حداقل شش ماه) پس از یادگیری کنترل مثانه.
شب ادراری تک علامتی: شب ادراری کودکان بدون علائم مجاری ادراری تحتانی (به جز شب ادراری) و عدم سابقه اختلال در عملکرد مثانه.
شب ادراری چند علامتی: وجود علائمی در دستگاه ادراری تحتانی (به عنوان مثال، افزایش یا کاهش تعداد دفعات دفع ادرار، خیس شدن لباس کودک در روز، نیاز شدید به دستشویی و یا سختی دفع ادرار، جریان ضعیف یا شدید ادرار، احساس دفع ناقص و ناراحتی در قسمت پایین شکم یا دستگاه تناسلی)
شب ادراری سه برابر بیشتر از خیس شدن لباس کودک در طول روز رخ می دهد و 6.7 درصد خردسالان و 2.8 درصد کودکان بزرگ تر را درگیر می کند. در پسرها حدودا سه مرتبه بیشتر اتفاق می افتد. علت های ثانویه شب ادراری کودکان کمتر از 25 درصد موارد را تشکیل می دهند.
چگونه وزن نوزادان و کودکان را افزایش دهیم ؟
عوامل مرتبط با شب ادراری اولیه
1- کاهش ظرفیت عملکرد مثانه و ناتوانی در نگه داشتن ادرار در شب
2- بی ثباتی عضله مثانه: عدم تحریک مثانه برای ادرار و انقباضات آن (در تعداد کمی از کودکان اتفاق می افتد)
3- عوامل ژنتیکی: در صورت وجود سابقه شب ادراری در یکی از والدین یا هر دو، میزان بروز در کودک به ترتیب 44 و 77 درصد است (در دوقلوها، هر دو کودک معمولاً تحت تأثیر قرار می گیرند). در حالی که این میزان در کودکانی که پدر و مادرشان سابقه شب ادراری ندارند، 15 درصد است.
4- تأخیر در روند رشد سیستم عصبی مرکزی و مهارت های زبانی و حرکتی
5- عوامل روانشناختی: معمولا این عامل بیشتر مربوط به شب ادراری ثانویه است. در اثر یک ضربه یا وجود استرس این عوامل ایجاد می شوند. ( مانند طلاق والدین، سواستفاده جنسی، ضربه روحی در مدرسه، بستری شدن در بیمارستان، بی توجهی و…)
6- اختلالات در خواب: شب ادراری کودکان می تواند در تمام مراحل خواب رخ دهد. ممکن است در این کودکان یک الگوی خواب عمیق (غیر عادی) ایجاد شود.
توجه: چندین عامل ممکن است در شب ادراری اولیه نقش داشته باشند.
عوامل شب ادراری ثانویه
انواع اختلالات پزشکی و روانشناختی در شب ادراری ثانویه موثر است. تاثیر عوامل استرس زای روانشناختی هنگامی بیشتر می شود که کودکی شب ادراری نداشته است و پس از یک دوره استرس به این بیماری مبتلا شود. در یک مطالعه نشان داده شده 11 درصد از دخترانی که مورد آزار جنسی قرار گرفته بودند دچار شب ادراری ثانویه شدند. (ارتباط کمی بین سوء استفاده جنسی و شب ادراری اولیه وجود دارد.)
دلایل دیگر بروز این بیماری:
اختلال عملکرد مثانه
نارسایی مزمن کلیه
یبوست
دیابت بی مزه
دیابت شیرین
پرکاری تیروئید
آپنه انسدادی خواب
عفونت کرم پین
استرس روانی
تشنج
بیماری سلول داسی شکل
عفونت مجاری ادراری
علائم دیگر شب ادراری کودکان
یک مطالعه در مقایسه بیماران مبتلا به شب ادراری اولیه و ثانویه نشان می دهد که یبوست در بیش از 50 درصد کودکان مبتلا به شب ادراری ثانویه و در تقریبا 75 درصد کودکان مبتلا به شب ادراری اولیه رخ می دهد. (در مورد کودکان مبتلا به شب ادراری اولیه حدودا بیش از یک سوم بیماران یبوست دارند)
مشکلات رفتاری در کودکان مبتلا به شب ادراری اولیه وجود دارد (به ویژه در کودکان بالاتر از 10 سال). این مشکلات بیشتر در کودکانی که دچار بی اختیاری ادرار در روز و بیش از هفت برابر در کودکان مبتلا به شب ادراری ثانویه دیده می شود. این اختلالات رفتاری شامل افسردگی، اضطراب، ترس های اجتماعی، مشکلات سلولی، کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) است. بیش فعالی در کودکان نه تا 12 سال بیشتر است و در این سن احتمال این که درگیر مشکلات تخلیه مداوم ادرار شوند افزایش می یابد. کودکان مبتلا به شب ادراری بیشتر از هم سن و سالان خود دارای علائم روانشناختی هستند (به عنوان مثال، عقده، حقارت، شرم، تحریک پذیری، ترس، بی حوصلگی، انزوا و…).
روانشناسی کودک و بهداشت روان چیست و چرا اهمیت دارد؟
درمان شب ادراری کودکان
برای درمان شب ادراری اولیه معمولا فقط به سابقه شب ادراری کودکان، معاینه فیزیکی و آزمایش ادرار نیاز است. سابقه باید شامل شروع، مدت زمان و شدت شب ادراری باشد.
در معاینه بدنی باید گوش، بینی، گلو، شکم، ستون فقرات، دستگاه تناسلی و راست روده و سیستم عصبی ارزیابی شود. در کودکان مبتلا به شب ادراری ثانویه یا مداوم، باید به احتمال سو استفاده جنسی توجه شود. علائم سو استفاده جنسی شامل کبودی در مناطقی از بدن مانند باسن، پشت، تنه، ران های داخلی، گونه ها، گردن است.
شب ادراری اولیه معمولاً خود به خود برطرف می شود (15 درصد میزان بهبودی در هر سال). علل ثانویه که با سابقه، معاینه یا آزمایش مشخص شده اند نیز باید بررسی و درمان شوند و برای این کار بررسی اختلالات رفتاری در اولویت هستند. عوامل تحریک کننده شب ادراری کودکان و دارو درمانی باید در کودکان بزرگ تر که فشارهای اجتماعی بیشتر و اعتماد به نفس پایین تری دارند، مورد توجه قرار گیرد.
در ادامه چند روش برای درمان این بیماری را بررسی می کنیم:
1- انگیزه درمانی: برای درمان در سنین پایین به کار می رود. در این روش با حمایت عاطفی و دادن پاداش می توان به کودک کمک کرد (در 75 درصد از کودکان نتایج مطلوبی به دست آمده). اما یکی از معایب این روش این است که اگر این بیماری از بین نرود، سیستم پاداش ممکن است عزت نفس کودک را کاهش دهد.
2- تمرین روی عملکرد مثانه: در این روش به کودکان آموزش داده می شود که ادرار خود را تا زمانی که می توانند تخلیه نکنند ( برای گسترش ظرفیت مثانه).
3- آموزش خشک نگه داشتن رختخواب: بیدار کردن کودک در فواصل زمانی مشخص.
4- زنگ های هشدار دهنده: والدین با قرار دادن زنگ های شب ادراری در لباس یا تخت کودک می توانند به درمان این بیماری کمک کنند. این زنگ ها دارای یک سنسور رطوبت است و به محض بروز علائم کودک را بیدار می کند. این روش در 2/3 کودکان موثر است.
5- بیوفیدبک: این تکنیک به معنی آموزش کنترل بر بدن است. در شب ادراری کودکان باید کنترل بر عضلات کف لگن به او یاد داده شود.
6- کاهش مصرف کافئین و مایعات.
7- تشویق کودک برای تخلیه مثانه قبل از خواب.
8- برنامه غذایی سالم شامل میوه ها، سبزیجات، نان، لبنیات، گوشت و ماهی باعث احساس بهتر و انرژی بیشتر کودک می شود. هم چنین ممکن است به بهبود سریعتر او کمک کند.
در صورت عدم موفقیت اقدامات غیر دارویی، دارو باید در کودکان هفت سال به بالا شروع شود. هنگامی که یک یا چند روش باعث درمان این بیماری نمی شوند، ممکن است نیاز به استراتژی های ترکیبی درمانی (به عنوان مثال، ترکیب درمان غیر دارویی و دارویی یا درمان های دارویی متعدد) باشد. کودکان مبتلا به شب ادراری مداوم باید به یک فوق تخصص مراجعه کنند. خیس شدن لباس کودک در طول روز،جریان ادراری غیر طبیعی، ناهنجاری های دستگاه تناسلی یا سابقه عفونت ادراری نیز نیاز به معاینه پزشک دارند.
درمان هنگامی موفقیت آمیز تلقی می شود که کودک در مدت 16 هفته به مدت 14 شب متوالی شب ادراری نداشته باشد.
خوراکی هایی که نباید مصرف شوند
برخی غذاها بیش از بقیه موارد مثانه را تحریک می کنند. تشخیص این غذاها و حذف آن ها از رژیم غذایی می تواند از وقوع شب ادراری کودکان جلوگیری کند.
این غذاها شامل موارد زیر هستند:
نوشیدنی های گازدار و نوشابه، قهوه و چای (حتی اگر بدون کافئین باشد)
میوه ها و آب میوه های اسیدی (پرتقال، گریپ فروت، لیمو)
محصولات حاوی گوجه فرنگی (سس ها، رب و…)
شکلات
غذاهای پرادویه
لبنیات
روند حذف
اکنون که دانستید کدام غذاها شب ادراری کودکان را افزایش می دهند، توصیه می کنیم حداقل 10 روز غذاهای تحریک کننده مثانه را از رژیم غذایی او حذف کنید. اگر بهبودی حاصل شد، می تواند نشانه این باشد که یک یا چند ماده در رژیم غذایی مثانه کودک شما را تحریک می کند و باعث شب ادراری می شود.
پس از اتمام دوره 10 روزه، کودک باید شروع به مصرف مجدد هر غذا کند. در صورت بازگشت علائم، به راحتی می توانید غذای مورد نظر خود را در رژیم غذایی کودک مشخص کنید.
و نکته آخر این است که کودکان باید تقریباً 1 لیتر آب در روز بنوشند، اما مراقب باشید که این میزان مصرف به طور مساوی در طول روز تقسیم شود تا مثانه تحریک نشود.
ممنون که تا پایان این مقاله همراه ما بودید.
لطفا نظرتان را بنویسید.