بازار بزرگ تبریز
بازار تبریز که در شمال غرب کشور قرار دارد یکی از قطب های گردشگری ایران است. این شهر با پیشینه تاریخی و فرهنگی غنی خود میزبان میراث ارزشمندی است. همچنین به دلیل موقعیت جغرافیایی خود دارای جاذبه های طبیعی متنوعی ( مکان های تاریخی تبریز ) می باشد. تبریز در سال ۲۰۱۸ به عنوان شهر نمونه گردشگری جهان اسلام معرفی شد. این کلانشهر در طول سال پذیرای گردشگران داخلی و خارجی زیادی است. با هم قصد داریم با بازار بزرگ تبریز در این شهر زیبا بیشتر آشنا شویم.
همراه کاملیما باشید.
ویژگی های بازار تبریز
بازار مسقف تبریز با مساحتی بیش از یک کیلومتر مربع بزرگترین مجموعه خشتی به هم پیوسته جهان است. از 5500 حجره، 20 راسته، 25 تیمچه و 35 خانه، مدرسه، حمام، مسجد و کاروانسرا تشکیل شده است.
این بخش ها در کنار هم مانند نگینی در میان بازارهای سنتی ایران می درخشند. این بازار که یکی از جاذبه های تبریز محسوب می شود در سال 1354 در فهرست میراث ملی ایران قرار گرفت و در سال 1389 به عنوان بخشی از جاده ابریشم و بزرگترین بنای مسقف جهان در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
بازار بزرگ تبریز
به طور کلی کارکردهای بازار تبریز شامل جمع آوری، توزیع و خرده فروشی است. اجناس مختلفی در این بازار به فروش می رسد که مهم ترین آنها فرش دستبافت ، کیف و کفش چرم ، محصولات گیاهی و دارویی ، ادویه جات ، پارچه و … است که حال و هوای بازارهای سنتی را دارد و شامل دستگاه های مدرن نیز می شود. مانند تلفن همراه و کامپیوتر.
قدمت فرش های ایرانی چقدر است؟ سفری بر موزه فرش در ایران از گذشته تا امروز
با توجه به اینکه مسجد جامع و مدارسی مانند مدرسه صادقیه در این بازار قرار دارد، کارکردهای اقتصادی بازار در ایام نوروز یا ایام عزاداری ماه مبارک رمضان و محرم به حاشیه می رود . بازار تبریز با فرا رسیدن ماه محرم سیاه پوش شده و اکثر بازاریان از هشتم تا دوازدهم این ماه مغازه های خود را تعطیل می کنند.
تیمچه مظفریه به عنوان کانون اصلی عزاداری بیشترین تعداد دسته های عزاداری را به خود اختصاص می دهد. اهالی بازار در کنار عزاداری، نذوراتی از قبیل چای، خرما، کلوچه و… بین عزاداران حسینی توزیع می کنند.
بازار تبریز نه تنها یکی از جاذبه های گردشگری استان آذربایجان شرقی، بلکه نمونه کمیاب بازار در مناطق سردسیر ایران است و متاسفانه در سال های اخیر مورد بی توجهی قرار گرفته و علاوه بر فرسودگی تاسیسات شهری، تجهیزات باکیفیتی در آن تعبیه نشده است. این فرسایش تدریجی منجر به کاهش کارکرد اجتماعی و اقتصادی بازار می شود که در صورت بی توجهی ادامه خواهد یافت.
تاریخچه بازار تبریز
قبل از دوره قاجار
قدمت بازار تبریز دقیقا مشخص نیست. اما بسیاری از مسافران جهان از ابن بطوطه و مارکوپولو گرفته تا یاقوت حموی ، گاسپارد دروویل ، ژان شاردن ، جملی کاردی ، حمدالله مستوفی و… که از قرن چهارم هجری تا قاجاریه از آن دیدن کرده اند ، علاوه بر تمجید از این مکان، آن ها این مکان را را در کتاب ها یا نوشته های خود مستند کرده اند.
معماری بازار تبریز
از آنجایی که شهر تبریز در مسیر جاده ابریشم قرار داشت ، در نتیجه کاروان های بسیاری از نقاط مختلف جهان از آن عبور کردند. بازار تبریز بسیار رونق داشت و یکی از مهم ترین مراکز تجاری آن زمان به شمار می رفت. اهمیت آن به حدی بود که دروازه های این بازار به عنوان دروازه های اصلی شهر به شمار می رفت.
نقاشی‌هایی از دوران سلجوقیان وجود دارد که بر اساس آنها در محل کنونی بازار بزرگ تبریز، بازاری وجود داشته که در زمان ایلخانیان شهرت زیادی پیدا کرده است. با انتخاب تبریز به عنوان پایتخت، این رونق تا دوره صفویه ادامه داشت. به طوری که بسیاری از شهرهای مختلف برای معامله به این بازار می آمدند.
خوب است بدانید که بازار بزرگ تبریز در طول تاریخ طولانی خود حوادث مختلفی از جمله زلزله های ویرانگر (زلزله 1193 هجری قمری) را پشت سر گذاشته و هر بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. در واقع قدمت بازار کنونی تبریز به اواخر زندیه و دوره قاجار برمی گردد .
مقبره الشعرا تبریز، تدفین 400 مشاهیر نامدار که نباید دیدن آن را از دست بدهید!
در زمان قاجار
در دوران قاجار که تبریز در مجاورت بازارهای اروپایی قرار داشت و به عنوان شهر ولیعهد به شمار می رفت ، رونق و اهمیت این بازار حفظ شد و همچنان نقش اصلی را برای صادرات ایران به اروپا ایفا می کرد.
به طوری که در قرن سیزدهم و مصادف با دوره عباس میرزا ، ولیعهد قاجار، به مرکز تجاری معروفی تبدیل شد که تاجران انگلیسی از طریق جاده ابریشم به بازار تبریز می رسیدند.
حجم مبادلات در این دوره به حدی رسید که حدود 30 درصد از معاملات تجاری ایران در بازار تبریز انجام می شد. در زمان سلطنت عباس میرزا علاوه بر ساخت مجموعه کاخ های او به نام علی قاپو در شرق بازار، کاخ ها و تیمچه های زیادی نیز ساختند.
همچنین مساجد و مدارس تاریخی مانند مسجد جامع ، مدرسه صادقیه و مدرسه حاج صفرعلی موید پیشینه تاریخی این مجموعه است.
از آینه و انواع پارچه گرفته تا شیشه، شکر، فلز و… عمده کالاهای اروپایی وارد شده به ایران بود. کالاهایی مانند ابریشم، تنباکو، خشکبار، شال، سیب بلوط و موم نیز در این بازار به اروپایی ها فروخته می شد.
معماری بازار بزرگ تبریز
بازار تبریز در زمان قاجار
بازار بزرگ تبریز به گونه ای ساخته شده است که قسمت بیرونی آن با بافت شهری هماهنگ بوده و شبیه بناهای معمولی است. علاوه بر این، اهمیت بازار تبریز تنها به وسعت آن مربوط نمی شود، بلکه از نظر تسلط معماران در استفاده از آجر و سفال های آجری نیز حائز اهمیت است که فضاهای متنوعی را ایجاد کرده است.
یکی از ویژگی های جالب این بازار، منافذی است که در مرکز طاق های آن وجود دارد که باعث خروج هوای گرم می شود. ضمناً در برخی از نقاط بازار هیچ گونه شیری تعبیه نشده است تا موجب جریان باد نشود. دیوارهای ضخیم این سازه نیز گرما را در زمستان حفظ می کند.
با توجه به بارندگی و سرمای هوا در تبریز، راسته‌های بازار سرپوشیده شده است. به علاوه ارتفاع سقف آن به 5 تا 6 متر می رسد که برای حفظ گرما نسبت به بازارهای مناطق گرمسیری ایران کوتاهتر است. در حین قدم زدن در این بازار می بینید که ردیف ها حدود چهار تا پنج متر عرض دارند و در جهت شمال به جنوب هستند.
دیدنی های مهم بازار تبریز
تیمچه مظفریه، امیر سرایی، مسجد جامع تبریز، مدرسه طالبیه، خان همام امامزاده جمال، موزه‌های بازار تبریز، زورخانه گرشاسب یل و رستوران حاج علی مکان‌هایی هستند که هنگام بازدید از این بازار بزرگ نباید از دست بدهید.
آیا این بزرگترین بازار مسقف جهان است؟
وقتی در منابع و سایت های مختلف درباره بازار بزرگ تبریز تحقیق می کنید، به این حقیقت برمی خورید که این بازار بزرگ ترین بازار سرپوشیده جهان است، ویژگی که آن را بسیار متمایز و جذاب می کند. اما در تحقیقات خود به این نکته نیز برخوردیم که بازار بزرگ استانبول در برخی منابع به قدیمی ترین و بزرگترین بازار سرپوشیده جهان مشهور است.
