هوشنگ ابتهاج

امیرهوشنگ ابتهاج، در تاریخ 6 اسفند سال 1306 در شهر رشت متولد شد. نام مستعار او “ه.ا سایه” است. هوشنگ ابتهاج فعالیت های زیادی در طی سال های متمادی داشته است.

در این مقاله قصد داریم شما را بیشتر با زندگی و آثار این شاعر بزرگ بیشتر آشنا کنیم.

با کاملیما همراه باشید.

زندگینامه هوشنگ ابتهاج

امیرهوشنگ ابتهاج، در تاریخ 6 اسفند سال 1306 در شهر رشت متولد شد و قبل از مهاجرت به تهران، دوران دبستان خود را در آنجا گذراند. اولین جلد شعری وی با مقدمه شاعر بزرگ مهدی حمیدی شیرازی، در 19 سالگی منتشر شد. پس از جنگ جهانی دوم، سایه در محافل مختلف ادبی شرکت کرد و در مجلات ادبی متفاوتی نیز همکاری کرد. برخلاف بسیاری از شخصیت های ادبی دیگر آن زمان که عمیقا درگیر سیاست و فعالیت های جناح چپ بودند، سایه به آگاهی اجتماعی و سیاسی خود وفادار ماند، اما از مشارکت عمیق تر دست کشید. 

هوشنگ ابتهاج در سنین پایین تر و دوران جوانی، به دختری ارمنی به اسم “گالیا” علاقه مند شد و این علاقه در آن زمان، منجر به سرودن اشعار زیبایی شد. پس از آن، هنگامی که در ایران جنگ و خونریزی پیش آمد و اوضاع خیلی مساعد نبود، او شعری به اسم “دیرست گالیا” سرود. این شعر مربوط به همان روابط عاشقانه دوران جوانی وی بود.

هوشنگ ابتهاج 22 سال در حالی که به فعالیت های ادبی خود ادامه می داد، در شرکت ملی سیمان مشغول به کار شد. او بعداً توسط رادیو ملی ایران برای تهیه نمایش های موسیقی سنتی “گل های تازه” و “گلچین هفت” دعوت شد.

پس از انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، هوشنگ ابتهاج به دلیل نوشته های خود یک سال را در زندان گذراند. پس از آزادی، کار خود را بر روی آثار حافظ را آغاز کرد. وی در سال 1365 با خانواده اش به کلن آلمان رفت و اکنون در آنجا زندگی می کند، اما سالی چند بار به ایران می آید.

هوشنگ ابتهاج، در سال 1337، با خانمی به نام آلما مایکیال وصلت کرد و ثمره این وصلت 4 فرزند با نام های کیوان، آسیا، یلدا و کاوه بود

یک سال پس از انقلاب اسلامی، هیئت دبیران کانون نویسندگان ایران که از افراد مشهور زیادی از جمله احمد شاملو، اسماعیل خوئی، باقر پرهام و محسن یلفانی تشکیل شده بود، تصمیم گرفتند هوشنگ ابتهاج و چند فرد دیگر از جمله سیاوش کسرائی، به آذین، برومند و فریدون تنکابنی را تعلیق کنند. زیرا این افراد اساس نامه کانون را نقض کرده بودند. سرانجام، پس از تصمیم گیری و برگزاری جلسات کل عناصر توده ای این کانون اخراج شدند.

در سال 1387، خانه هوشنگ ابتهاج که برخی می گویند سازمانی است، به دست خود او ساخته شده و به اسم خانه ارغوان، نامی که هوشنگ ابتهاج در یکی از اشعار خود به کار برده است، در سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده است.

اشعار ه. الف.سایه

هوشنگ ابتهاج اولین جلد شعر خود را در دوران دبیرستان در استان گیلان منتشر کرد. با این حال، به صورت کلی آثار منتشر شده وی کم است زیرا او به زیبایی اشعار و عبارت شناسی دقیق توجه دارد. در شرایط سیاسی، سایه مدافع سرسخت اشعار مشارکت اجتماعی بود. شعر اولیه هوشنگ ابتهاج نشان می دهد که او مشغول فعالیت بر روی ادبیات هدف گرا است.

همچنین سایه مجموعه ای از غزل ها را به سبک کلاسیک تألیف کرده است. هوشنگ ابتهاج، تسلط خود را بر قالب های سنتی (به ویژه قصیده غنایی) نشان داده است. شعرهای گاه احساسی سایه بارها و بارها احساسات پنهان او را به نمایش می گذارد. تعدادی از اشعار و تصنیف های او توسط خوانندگان مشهور ایرانی مانند محمدرضا شجریان، علیرضا افتخاری، شهرام ناظری، حسین قوامی و محمد اصفهانی اجرا شده است.

از میان شاعران معاصر ایرانی، ابتهاج عشق و احترام زیادی به استاد شهریار، شاعر محبوب شعر حیدر بابا ک شعری طولانی و عمیق به زبان ترکی است، دارد و به نظر می رسد شهریار نقش مهمی در زندگی او داشته است.

شکی نیست که ابتهاج تأثیر غیرقابل انکاری بر شعر نو فارسی داشته است.

سعدی شیرازی کیست؟ بیوگرافی، زندگینامه و اشعار بوستان و گلستان و گزیده سروده ها!

آثار منتشر شده

• نخستین نغمه‌ها، ۱۳۲۵

• سراب، ۱۳۳۰

• سیاه‌مشق، فروردین ۱۳۳۲

• شب‌گیر، مرداد ۱۳۳۲

• زمین، دی ۱۳۳۴

• چند برگ از یلدا، آبان ۱۳۴۴

• یادنامه، مهر ۱۳۴۸ (ترجمه شعر تومانیان شاعر ارمنی، با همکاری نادرپور، گالوست خاننتس و روبن)

• تا صبح شب یلدا، مهر ۱۳۶۰

• یادگار خون سرو، بهمن ۱۳۶۰

• حافظ به سعی سایه (دیوان حافظ با تصحیح ابتهاج)

• تاسیان مهر ۱۳۸۵ (اشعار ابتهاج در قالب نو)

• بانگ نی

جوایز هوشنگ ابتهاج

در مهر ماه سال 1395، از طرف بنیاد موقوفات افشار جایزه ای به هوشنگ ابتهاج تعلق گرفت. در این مراسم افراد مشهور و برجسته فرهنگی از جمله محمدرضا شفیعی کدکنی، غلامعلی حداد عادل، سید مصطفی محقق داماد، علی اکبر صالحی، احمد مسجد جامعی، ژاله آموزگار، فتح الله مجتبایی، سیدرضا صالحی امیری، حسن انوری، عبدالحسین مختاباد و…حاضر بودند.

در تاریخ 12 مهر 1397، در ششمین جشنواره بین المللی هنر برای صلح، به هوشنگ ابتهاج و 3 فرد دیگر نشان عالی داده شد.

درباره شاعر معاصر قرن 14 بیشتر بدانید! آشنایی با بیوگرافی،جزئیات زندگی و آرامگاه حافظ

ویژگی اشعار ه.ا.سایه

در ابتدا، هوشنگ ابتهاج قصد داشت تا مانند شهریار اشعاری نیمایی بسراید. اما به دلیل دیدگاه جدیدی ک به سبک مدرن و اجتماعی داشت، با اشعار او که در قالب غزل بودند، هماهنگی نداشت. بنابراین او سرودن اشعار خود را مانند گذشته در زمینه غزل ادامه داد.

غلامحسین یوسفی درباره اشعار سایه می گوید: “در غزل معاصر فارسی، شعر سایه یکی از آثار خوب و خواندنی است. مضامین جذاب و فوق العاده، استعاره ها و فرم های تخیلی اصلی، زبان روان و هماهنگ و دلپذیر و متناسب با غزل، ویژگی های شعر او را یادآور سبک دلنشین حافظ کرده است. اشعار جدید او نیز دارای مضامین جدید و بدیع است و چون فصاحت زبان و قدرت بیان سایه با این مضمون بدیع همخوانی دارد، نتایج خوبی را به همراه داشته است.

بخشی از اشعار مشهور هوشنگ ابتهاج

درین سرای بی کسی، کسی به در نمی‌زند

به دشتِ پُرملال ما پرنده پَر نمی‌زند

یکی ز شب گرفتگان چراغ بر نمی‌کُند

کسی به کوچه سارِ شب درِ سحر نمی‌زند

نشسته‌ام در انتظارِ این غبارِ بی سوار

دریغ کز شبی چنین سپیده سر نمی‌زند

*******

نشود فاش کسی آنچه میان من و توست

تا اشارات نظر نامه رسان من توست

گوش کن با لب خاموش سخن می‌گویم

پاسخم گو به نگاهی که زبان من و توست

روزگاری شد و کس مرد ره عشق ندید

حالیا چشم جهانی نگران من و توست

*******

دلی که پیش تو ره یافت باز پس نرود

هواگرفته عشق از پی هوس نرود

به بوی زلف تو دم می‌زنم درین شب تار

وگرنه چون سحرم بی تو یک نفس نرود

چنان به دام غمت خو گرفت مرغ دلم

که یاد باغ بهشتش درین قفس نرود

پروین اعتصامی ، برجسته ترین شاعر زن ایرانی را می شناسید؟ زندگینامه رخشان اعتصامی

سخن آخر

در این مقاله سعی کردیم شما را با شاعر محبوب و مشهور قرن معاصر، هوشنگ ابتهاج بیشتر آشنا کنیم. همانطور که در این مقاله خواندید او در طی این سال ها اشعار زیادی را سروده و جوایزی نیز دریافت کرده است. در حال حاضر، هوشنگ ابتهاج در کشور آلمان سکونت دارد و گهگاهی به ایران می آید.

امیدواریم که از خواندن این مقاله لذت برده و با این شاعر بزرگ معاصر ایرانی بیشتر آشنا شده باشید.

ممنون از این که تا پایان این مقاله همراه کاملیما بودید.

شما به کدام یک از اشعار هوشنگ ابتهاج بیشتر علاقه دارید؟ لطفا نظرات خود را با تیم ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید.