پیوند مغز استخوان چیست؟
پیوند مغز استخوان (BMT) یک درمان ویژه برای بیماران مبتلا به انواع سرطان یا بیماری های دیگر است. پیوند مغز استخوان شامل برداشتن سلول هایی است که به طور معمول در مغز استخوان (سلول های بنیادی) یافت می شوند، فیلتر کردن این سلول ها و بازگرداندن آن ها به اهداکننده (بیمار) یا به شخص دیگر است. BMT را برای ایجاد سلول های سالم، از سلول های ناسالم بیمار انجام می دهند و هدف از بین بردن سلول های غیر طبیعی است.
پیوند مغز استخوان از سال 1968 با موفقیت برای درمان بیماری هایی مانند سرطان خون، لنفوم، کم خونی آپلاستیک، اختلالات نقص ایمنی و برخی از سرطان های تومور جامد مورد استفاده قرار می گیرد. در این مقاله درمورد پیوند مغز استخوان بیشتر صحبت خواهیم کرد.
با کاملیما باشید.
مغز استخوان چیست؟
مغز استخوان بافت نرم و اسفنجی است که در داخل استخوان ها یافت می شود. جایی است که بیشتر سلول های خونی بدن در آن رشد کرده و ذخیره می شوند.
سلول های خونی که سایر سلول های خونی را می سازند سلول بنیادی نامیده می شود. ابتدایی ترین سلول های بنیادی، سلول بنیادی پرتوان نامیده می شود. این با سایر سلول های خونی از نظر خواص زیر متفاوت است:
-
بازسازی، این سلول قادر است سلول دیگری مشابه خود را تکثیر کند
-
تفکیک، قادر است یک یا چند زیر مجموعه از سلول های بالغ تر تولید کند
-
این سلول های بنیادی هستند که در پیوند مغز استخوان مورد نیاز هستند
درباره بیماری پوستی پسوریازیس چه می دانید؟
چرا به پیوند مغز استخوان نیاز است؟
هدف از پیوند مغز استخوان درمان بسیاری از بیماری ها و انواع سرطان است.زمانی که فرد به علت سرطان، دوز های شدید شیمی درمانی و یا پرتو درمانی را دریافت می کند، سلول های بنیادی آن ضعیف می شود یا از بین برود، ممکن است به پیوند مغز استخوان نیاز باشد. اگر مغز استخوان بر اثر بیماری از بین رفته باشد، پیوند مغز استخوان نیز ممکن است لازم باشد.
پیوند مغز استخوان می تواند برای موارد زیر استفاده شود:
-
مغز استخوان بیمار و بدون عملکرد را جایگزین مغز استخوان سالم کنید (برای شرایطی مانند سرطان خون، کم خونی آپلاستیک و کم خونی داسی شکل)
-
بازسازی یک سیستم ایمنی جدید که با سرطان خون موجود یا باقیمانده یا سایر سرطان هایی که در اثر شیمی درمانی یا اشعه مورد استفاده در پیوند کشته نشده اند، مبارزه می کند
-
فرایند نجات، به گونه ای که اگر سلول های بنیادی فرد بیمار به علت دوز های شیمی درمانی و اشعه های پرتو درمانی ضعیف شده باشند، انجام این فرایند ضروری است.
برای جلوگیری از آسیب بیشتر ناشی از فرآیند بیماری ژنتیکی (مانند سندرم هورلر و آدرنالوکوديستروفی)، مغز استخوان را با عملکرد ژنتیکی سالم جایگزین کنید. خطرات و مزایا باید قبل از عمل با پزشک متخصص و متخصصان پیوند مغز استخوان در یک بحث کامل سنجیده شود.
پیوند مغز استخوان چه بیماری هایی ممکن است مفید باشد؟
بیماری های زیر از بیماری هایی هستند که بیشتر از پیوند مغز استخوان سود می برند:
-
سرطان خون
-
کم خونی آپلاستیک شدید
-
لنفوم ها
-
مولتیپل میلوما
-
اختلالات نقص ایمنی
-
سرطان های با تومور جامد( در شرایط خاص)
با این وجود، افراد به بیماری ها با علائم و دلایل متفاوت مبتلا می شوند که BMT ممکن است برای همه آن ها مناسب نباشد.
انواع مختلف پیوند مغز استخوان چیست؟
بسته به اهدا کننده، پیوند مغز استخوان انواع مختلفی دارد. BMT انواعی دارد که در زیر به آن ها اشاره کرده ایم:
-
پیوند اتولوگ مغز استخوان، اهدا کننده خود بیمار است. سلول های بنیادی خون از طریق آفرزیس( عملی برای جمع آوری سلول های بنیادی) از بدن بیمار جمع آوری شدخ و فریز می شود و پس از درمان شدید مجددا به بیمار داده می شود. اغلب عبارت نجات به جای پیوند استفاده می شود.
-
پیوند مغز استخوان آلوژنیک، اهدا کننده دارای نوع ژنتیکی مشابه بیمار است. سلول های بنیادی یا با برداشت مغز استخوان و یا با پیشگیری از اهداکننده ای که از نظر ژنتیکی مطابقت دارد، معمولا برادر یا خواهر، گرفته می شوند. سایر اهداکنندگان پیوند مغز استخوان آلوژنیک ممکن است شامل پدر و مادر فرد باشند. تطابق مشابه هاپلوئید زمانی است که اهدا کننده والدین باشد و تطابق ژنتیکی حداقل نصف گیرنده باشد. این پیوندها نادر هستند.
-
پیوند مغز استخوان غیر مرتبط (UBMT یا MUD برای اهدا کننده غیر مرتبط)،بدین گونه است که از مغز استخوان و یا سلول های بنیادی شخصی که هیچ ارتباطی با بیمار ندارد استفاده می شود. اهداکنندگان غیر مرتبط از طریق ثبت ملی مغز استخوان یافت می شوند.
-
پیوند خون بندناف، سلول های بنیادی بلافاصله پس از زایمان از بند ناف خارج می شوند.این سلول ها بسیار سریع تر و تاثیر گزار تر از سلول های گرفته شده از کودکان و یا بزرگسالان می باشد. سلول های بنیادی آزمایش، تایپ، شمارش و یخ زده می شوند تا زمانی که برای پیوند مورد نیاز باشند.
چگونه اهدا کننده و گیرنده در BMT با هم تطبیق داده می شوند؟
تطبیق شامل تایپ بافت آنتی ژن لکوسیت انسانی (HLA) است. آنتی ژن های موجود در سطح این گلبول های سفید خاص، ساختار ژنتیکی سیستم ایمنی فرد را تعیین می کند. حداقل 100 آنتی ژن HLA وجود دارد. با این حال، اعتقاد بر این است که چند آنتی ژن اصلی وجود دارد این که آیا اهدا کننده و گیرنده مطابقت دارند یا خیر را تعیین می کند. بقیه جزئی در نظر گرفته می شوند و تأثیر آن ها در پیوند موفقیت آمیز به خوبی مشخص نیست.
تحقیقات پزشکی هنوز در حال بررسی نقش همه آنتی ژن ها در فرایند پیوند مغز استخوان است. هرچه تعداد آنتی ژن ها بیشتر باشد، پیوند مغز اهدا شده بهتر است. پیوند سلول های بنیادی زمانی اتفاق می افتد که سلول های اهدایی به مغز خود راه یافته و سلول های خونی جدید را آغاز می کنند.
بیشتر ژن هایی که برای سیستم ایمنی انسان کد می کنند روی یک کروموزوم قرار دارند. از آنجایی که ما فقط دو کروموزوم داریم، یکی از هر کدام از والدینمان، یک خواهر یا برادر کامل بیمار که نیاز به پیوند دارد، 1 به 4 شانس دارد که مجموعه کروموزوم های یکسانی را دریافت کرده و مطابقت کامل داشته باشد.
پس از BMT چه عوارض و عوارض های جانبی ممکن است رخ دهد؟
بسته به موارد زیر ممکن است عوارض متفاوت باشد:
-
نوع پیوند مغز
-
نوع بیماری که نیاز به پیوند دارد
-
رژیم آماده سازی
-
سن و سلامت کلی گیرنده
-
واریانس تطابق بافت بین اهدا کننده و گیرنده
-
وجود عوارض شدید
نکاتی که درباره شکستگی استخوان فرزند خود باید بدانید
موارد زیر عوارضی است که ممکن است در پیوند مغز استخوان رخ دهد. البته ممکن است که هر فرد علائمی متناسب با بدن خود را داشته باشد. این عوارض همچنین ممکن است به تنهایی یا به صورت ترکیبی رخ دهند:
-
عفونت ها احتمالا عفونت در بیمار مبتلا به سرکوب شدید مغز استخوان وجود دارد. عفونت های باکتریایی شایع ترین هستند. عفونت های ویروسی و قارچی می توانند زندگی را تهدید کنند. هرگونه عفونت می تواند باعث ماندگاری طولانی مدت در بیمارستان، جلوگیری یا به تاخیر انداختن پیوند و یا آسیب دائمی به اندام شود. آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد قارچی و داروهای ضد ویروسی اغلب برای جلوگیری از عفونت جدی در بیمار مبتلا به نقص ایمنی تجویز می شوند.
-
پلاکت پایین و گلبول قرمز کم شود. ترومبوسیتوپنی (پلاکت های کم) و کم خونی (گلبول های قرمز خون پایین)، در نتیجه عملکرد نکردن مغز استخوان، می تواند خطرناک و حتی تهدید کننده زندگی باشد. پلاکت های پایین می تواند باعث خونریزی خطرناک در ریه ها، دستگاه گوارش (GI) و مغز شود.
-
درد مربوط به زخم های دهان و سوزش دستگاه گوارش (GI) شایع است. دوزهای زیاد شیمی درمانی و اشعه می تواند باعث ایجاد مخاط شدید (التهاب دهان و دستگاه گوارش) شود.
-
اضافه بار مایع، اضافه بار مایعات عارضه ای است که می تواند منجر به ذات الریه، آسیب کبدی و فشار خون بالا شود. دلیل اصلی اضافه بار مایعات این است که کلیه ها نمی توانند با مقدار زیادی مایع که در قالب داروهای داخل وریدی (IV)، تغذیه و فرآورده های خونی داده می شود، ادامه دهند. کلیه ها همچنین ممکن است در اثر بیماری، عفونت، شیمی درمانی، اشعه یا آنتی بیوتیک ها آسیب ببینند.
-
ناراحتی تنفسی، وضعیت تنفسی یک عملکرد مهم است که ممکن است در طول پیوند به خطر بیفتد. عفونت، التهاب راه هوایی، اضافه بار مایعات، بیماری پیوند در مقابل میزبان و خونریزی همه عوارض احتمالی تهدید کننده زندگی هستند که ممکن است در ریه ها و سیستم ریوی رخ دهد.
-
آسیب اندام ها، کبد و قلب اندام های مهمی هستند که ممکن است در حین پیوند آسیب ببینند. آسیب موقت یا دائمی به کبد و قلب ممکن است در اثر عفونت، بیماری پیوند در مقابل میزبان، دوزهای زیاد شیمی درمانی و اشعه یا اضافه بار مایعات ایجاد شود.
-
خرابی پیوند، شکست گرفتن پیوند (پیوند) در مغز یک عارضه بالقوه است. شکست پیوند ممکن است در نتیجه عفونت، بیماری های مکرر یا اگر تعداد سلول های بنیادی مغز اهدا شده برای ایجاد پیوند کافی نبوده باشد.
-
بیماری پیوند در مقابل میزبان، بیماری پیوند علیه میزبان (GVHD) می تواند یک عارضه جدی و تهدید کننده زندگی پیوند مغز استخوان باشد. GVHD زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی اهدا کننده در برابر بافت گیرنده واکنش نشان می دهد. در مقابل پیوند اعضا که در آن سیستم ایمنی بیمار سعی می کند فقط اندام پیوند شده را رد کند، در GVHD سیستم ایمنی جدید یا پیوند شده می تواند به کل بیمار و تمام اعضای او حمله کند.